Ulysee Udhëtari dhe Nausicaa - Nga FRANK HAJDINI.

Ulysee Udhëtari dhe Nausicaa

ON JANAR 31, 2017 BY FRANKHAJDINITE UNCATEGORIZED

Rate This

Udhëtari dhe Nau-qika, Ulysee ishte mbreti i një ishulli Ithaque kurse Nausicaa ishte Qika e mbretit Alkinit.

Mbrti Alkini idhte mbreti i Pheacien popull detar të cilit e zbresin nga Barka e tyre Ullysin, udhëtarin.

Udhëtari dhe Nau-qika, Ulysee ishte mbreti i një ishulli Ithaque kurse Nausicaa ishte Çika e mbretit Alkinit.

Mbrti Alkini idhte mbreti i Pheacien popull detar të cilit e zbresin nga Barka e tyre Ullysin, udhëtarin.

Feasianet ishin race e njoftur te Gheget populli i madhë nga trupi ishin femijet e qiellit dhe tokës, po këtu dëshirova të ju spjegoj emrin NAUS-ikaa, Ku kuptohet Nusja ose Nau-qika, Naus-ika e dërgon Ullysin te babi i sajë ku ajë dëshiron të ja jap qiken NAUS-sikka për grua po Ullyse ikë.

Naus-ika ja krijon një poem.

Udhtimë të këndshem e kalofsh mirë te vendi i Prindërve tu, kur arrinë mos më harro mu, Unë jam ajo që meritoj çmimin e jetës juaj.

Pas një bisede me Besir Bajramin jemi në pëlqim se emri NAUS-IKA, ju dha nga Ullysë si mos harres që kishte Ikur nga Nusja, NAUSIKAA.

Ullyse me plis në kokë, egzistojnë qindra sculptura, piktura dhe të Ullysit me plis në kokë.

NAUSJA për Nusen është nëndialekti i gegnishtes të Pollogut, Shqiptarve të Maqedonis.

--------------------------------------- Frank Hajdini--------------------------------------https://milibutka.blogspot.al

Boreas - Perëndia e Borës, apo e Veriut?

Thuhet se “Borea” ishte zot i Erës në Veri, një nga katër perënditë e stinave të vitit. Kjo perëndi ishte perëndia e dimrit që zbriti poshtë nga malet e ftohta të Thrakës (Trakës), me ajrin, frymën e tij të akullt, përtej shtëpisë së tij në malet “Hyperborea”, një vend mitik i pranverës së përjetshme të paprekur nga erërat e Perëndisë.
Boreas dhe vëllai i tij-erërat ishin imagjinuar shpesh si perëndi në formën e kalit.

[Boreas and his brother-winds were often imagined as horse-shaped gods in form]

Këtu ndalemi pak, shohim se ka një ilustrim, përqasje, manipulim: Borea  apo Vëllai i tij ishte perëndia e Erës?

Sipas origjinalit, “www.theoi.com › Greek Gods” të sapo lexuar më sipër shohim se perëndia e Erërave ishte vëllai i paemërtuar i perëndisë Boreas dhe jo ai vet, i cili sipas mitologjise greeke thuhet se “Boreas” ishte “zoti i erës” stinës së Dimirit.

Pellazgu i parë, pararendësit tanë ishin krejt të qartë në kokën e tyre se perëndia e

vetme ekzistente ishte, është dhe do të jetë një dhe Një i vetëm “Zot”, e gjithçka përreth, mbirë – krijuar, është si rezultat dhe shembëlltyrë – simbol i pastër i Tij.
Pellazgët besonin tek rrezet e dritës –Apollon tek perëndia e tokës-Dheut –Dhemetra, perëndia e Detit Tetit (Thetis), ajo e shiut- shtrëngatave –Poseidon, perëndia e Erës-Tufanit – Tifon, e pa i numëruar kështu perënditë e tjera emërtuar krejt të pastra veç në gjuhën e birit të tij: Shqies – Zeus.

Po perëndia e të bardhës “Borë” pse mungon, a thua se e kanë haruar pararendësit tanë “Borën”, këta banorë që jetonin pranë brigjeve, pranë detit, po për këtë shkak sepse e gjithë Europa ishte e ngrirë e mbuluar krejt me të bardhën –borë, e jo më kot në lashtësi quhej “Borei”, ashtu si ende malet e eperme-sipër saj – Hyperborea – Bore/al.

Së fundi prralla greke e sajuar, mbi mitologjitë e gjetura ndër popuj autoktonë; hititë, trojanë, etruske, cariane, thrake, maqedonas, brigas, peleponeze, thesalianë, njëjtë dhe në gjithë gadishullin ilirian, etj - kjo prrallë greeke thotë:

"Emri Boreas" është thjeshtë fjala e lashtë greke për "veri-era", e cila ndoshta  rrjedh nga folja greke boraô që do të thotë; "për të ngrënë" – (φάω)

Ç’lidhje mund të këtë folja greke “boraô” = Ha, për të ngrënë, kur shumë thjeshtë qartë, llogjike, ajo zëvendësohet plot kuptim me fjalën shqipe Bora?

Kjo perëndi e ftohtë  e bardhë – është perëndia e Borës, ashtu si ende në gjuhën shqipe: Bora quhet “Borë” e sigurisht prej aty kemi fjalë të tjera krijuar, zhvillime semantike pas saj mbi këtë fjalë të lashtë shqipe, thjeshtë nga evolimi apo kalimi normal i shkronjës b=v kemi; era e borës – borei – veri – vorias – malet Borean, (boreas, boreal) apo Veria – qytet.

E jo vetëm kaq; tek gjuha shqipe emërtimi i stinës së dimirit: "Dimër"dhe fjala "Borë" kanë të njëjtin kuptim; duke u nisur prej "Himtësisë" flokut tw saj, ngjyrës së saj: E bardhë, d'bardhë - d'borë, - dimër i himët- i ftohtë = Hioni - chióni - zbritur nga lart [x].

Tabela e mëposhtme  tregon edhe njëhere se sa larg është gjuha greke prej fjalës shqipe “Borë”

·       Shqip-  -Greek

·       Borë   = chióni -?

·       Veri    = Vóreios -?

·       Erë     = ánemos -?

·       Tufan =  Anemothýella - ?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gjuha Shqipe@MiliButka
    Aleksandër Hasanas
https://milibutka.blogspot.al

Kulti i Dianes/rojtare e maleve dhe virgjëresha NEMI !

Shkruan: 

Shqipe Hoxha

Montium CUSTOS nemoremque virgo- Horace, Carmine 3.22.1.

Adhurimi i Dianës në Nemi do të ishte krijuar nga Oresti, 
 Servius, on Aeneid 6.136; less familiar slayers were Hippolytus, after his resurrection as Virbius (Aeneid 7.765-82) or Thoas father of Hypsipyle, after his escape from the Lemnian massacre (Gaius Valerius Flaccus, Argonautica 2.301-05)

Pasi ka vrarë Thoas, mbret në Tauric Chersonesus (Krime), iku me motrën e tij Ifigjenia në Itali, duke sjellë imazhin e Tauric Diana te fshehur në një grumbull gurësh me shkopinj. Pas vdekjes së tij, kockat e tij u transportuan nga Aricia në Romë dhe u varros në frontin e tempullit të Saturnit, në shpatin Capitoline, pranë Tempullit Concord.
Rituali i përgjakshem të cilën legjenda atribuohet Tauric Diana është e njohur për lexuesit klasike; u tha se çdo i huaj i cili u ul në breg u sakrifikuan në altarin e saj, por, kur transportohen në Itali, riti i sakrificës njerëzore mori një formë më të butë. 

Frazer, Sir James George. The Golden Bough. p. 2.
Tempulli i Diana Nemorensis u parapri nga korije të shenjtë në të cilin ka qëndruar një shëmbëlltyrë e gdhendur kulti. Tempulli u vrejt nga Vitruvius si arkaike dhe “etruske” në formën e saj.

Perëndesha Hëne, dhe perëndesha e botës Hekate duke theksuar se Diana montium CUSTOS nemoremque virgo (” rojtar i maleve dhe virgjëresha NEMI “) është trajtuar nga Horace si Diva (” tre-formë perëndeshë “).
 Diana zakonisht trajtohet si Trivia nga Virgjili dhe Catullus.

The Italic type of the triform cult image of Diana Nemorensis was reconstructed by Alföldi from a sequence of later Republican period coins he connected with a gens from Aricia.

Aricia It is in the Alban Hills of the Lazio (Latium)
Liqeni Nemi nën shkëmbinjtë e qytetit modern Nemi (Latin Aricinum nemus). Ky liqen është referuar nga poetët si – speculum Dianae, “Diana’s Mirror.
Two examples of the denarius (RRC 486/1) depicting the head of Diana Nemorensis and her triple cult statue
An 18th-century depiction of Lake Nemi as painted by John Robert Cozens

Dodona pellazgjike – zbulohet një artifakt misterioz në malin e Tomorit me simbolet e dodonës, Diellin dhe Lisin. 

 

in Opinione 09/04/2015

AUTORI I SHKRIMIT : Besim  Dervishi

Shume historiane dhe studiues kane shkruar per Dodonen Pellazgjike. Sipas Herodotit, Zeusi nga Teba e Egjiptit hodhi ne ajer dy pellumba te zinj. Njeri qendroi ne Libi dhe tjetri ne Dodone. Ne Dodone pellumbi qendroi ne nje lis dhe aty filloi te fliste ne gjuhen njerezore. Duke komunikuar me njerzit qe banonin ne Dodone ai i njoftoi ata se pikerishte aty duhet te ngrihej nje vende i shenjte per Zeusin Pellazgjik. Banoret e kuptuan se ky ishte nje mesazh hyjnor dhe ndertuan tempullin e Dodones. 

Por ndersa per Tempullin Amon ne Libi studiuesit bien ne nje mendje  per vendendodhjen e tij. 

Per vendndodhjen e tempullit te Dodones jane  te ndare. 

Shumica jane te mendimit se ky tempull ndodhet  afer fshatit Dramesi ne Janine ku dhe  jane zbuluar disa  rrenoja perfshi dhe nje amfiteater nga studiuesi pasanik nga Arta, Konstandin Karapano me 1887. Por ka dhe disa studiues te tjere qe mendojne se Orakulli Dodones ose Dodona dimerkeqe  dhe e ftohte (psikri Dodona ose dhisqimenos Dodona)  e pershkruar nga Homeri ndodhet ne malin e Tomorrit afer Beratit ne Shqiperi, keta jane me te pakte ne numer. Ka dhe nje variant te trete ku shume studiues flasin per disa Dodona. 

Po te lexohen mire te dhenat qe japin Homeri, Straboni, Herodoti, Pindari dhe te tjere autore, shihet qarte  se Dodona Pellazgjike eshte ne Tomorin e Shqiperise. Kete e tregojne rrenojat e shumta me mure ciklopik qe ndodhen ne Tomorr si ne krahinen e Suloves, ne  fshatrat Tomorr, Fushe- Peshtan, Selan, Vlushe, Leshnje, Tomorrice etj. Pikerisht keto rrenoja jane bere objekt studimi nga disa studiues te huaj. 

Rrenojat pellazgjike ne fshatin Tomorr jane permendur dhe nga studiuesi britanik Arthur Bernard Cook ne librin e tij me titull ” Zeus: A Study in Ancient Religion” Vellimi II, pjesa III, Botuar me1940 ne  Londer, ku pikerisht ne faqen 1171  duke pershkruar disa ekspedita te disa studiuesve britanik ne malin e Tomorrit  midis te cileve dhe Hugh Hunt nga Dublini ne 1929 por dhe te nje studiuesi me emrin Mr. Mathews i cili midis te tjerave thote se ” Ne se shkoni sot ne Malin e Tomorrit eventualisht do te gjeni nje fshat qe vetquhet Tomorr, siper te cilit jane disa rrenoja te vjetra te pastudiuara por qe banoret  i quajne qyteti  Dodona”. 

Kjo e dhene eshte ne perputhje te plote me te dhenen e studiuesit Perikli Ikonomi ne studimin e tij per Tomorrin ku ai midis te tjerave thote se: Qyteza vende ne faqe te Tomorrit nga Perendimi eshte nje vend teper i forte dhe shembellen si keshtjelle prej natyre me gure te medhenj si arka. Ky vend gjendet mbi katundin Tomorr poshte vendit (Maja e Matit) e cila quhet “Cuka e Peljes” dhe “Stradomi” (Saturni Domi). Kjo fare keshtjelle natyrore ndoshta eshte vendi i forte qe permend Straboni, duke thene se Dodona eshte vend i forte. 

Emri “Qyteza” duhet studiuar sepse permendja e emrit “Qyteza” mundet te tregoje qe aty afer ndodhet Dodona” ( shih Perikli Ikonomin ).  Nje tjeter studiues i huaj i cili ka studiuar rrenojat  ne Tomorr ka qene ish- Konsulli grek ne Berat ne 1910 Emanuelis Rikakis. Rikakis ka shkruar nje broshure me titull ” Histori Arkeologji dhe Gojdhena per Beratin” botuar ne Athine me 1910, ku midis te tjerave ne faqen 5, 6 dhe 7 duke permendur Hesiodin si dhe Homerin por dhe duke studiuar vendet arkeologjike ne terren mendonte se ne kete zone ndodhen lumi Apsus(Osumi), ne njeren ane te te cilit ndodhej fisi i lashte Elimiota(Mallakaster)  i cili kufizohej me Beratin qe atehere sipas tij quhej Orestiadha( emer qe sipas Ikonomit e mori nga Oresti djali I Agamenonit i cili pasi vrau nenen e tij u fsheh ne rrethinat e Tomorrit). 

Po ne krahun verior te Tomorrit sipas Rikakis ndodhej fisi i lashte I Sellve (Selloi) pra ne  zonen e Suloves se sotme ku ndodhen disa qytete me mure ciklopik. Rikakis shpjegon se sot fisi legjendar i Sellve quhet me emrin “Sulovaret” dhe  se ketu afer  ka qene vendendodhja e tempullit te Dodones( shih E. Rikakis). Te gjitha keto studime jane ne perputhje  me studimin e rilindasit te fundit Perikli Ikonomi botuar me 1936 i cili me fakte dhe argumenta vendoste Dodonen ne malin e Tomorrit afer Beratit. 

Sipas Plutarkut te cituar nga Ikonomi; fiset qe banonin rreth Dodones ishin Sellet (Sulova), Enianet (qyteti Eni ne Tomorr) Perrevejte dhe Athamanet, te cilet u debuan nga Lapathet stergjysherit e Lapve te sotem( kujto Lumin Lapardhice qe buron afer Tomorrit dhe fshatin Lapardha qe ndodhet prane tij). Ne terren jane dhe shume toponime te tjera si Cuka e Peljes, Saturni, Qafa e Dodonit, Lumi Dodona e te tjera.

Por ditet e fundit gjithe ketyre fakteve i eshte shtuar dhe nje prove arkeologjike e re. Nga nje  banore i zones eshte gjetur  ne menyre te rastesishme nje artifakt mbi fshatin Bogove tek vendi i quajtur “Shkembi i Dobrushes apo i Selanit” midis fshatrave Dobrushe dhe Selan  ne jug te Malit  te Tomorrit, zone te cilen e perfshin  Skrapari, Qarku Berat. Artifakti eshte material bronzi i gjate 13 centimetra, ne te verehet  busti i nje gruaje e cila ne koke mban kuroren e lisit te thurur ndersa ne trup ka dy disqe ne forem dielli.

Dr. Ermal H. Baze ne nje punim te tij ku flitet per ” Te dhena Arkeologjike per prehistorin ne Qarkun e Beratit” ne faqen 74 (te cilat i rikonfirmon dhe   mesuesi i Historise ne vitet ’80 zoti  Demir Ago , i cili  eshte personi qe kreu germimet e para ne vitin 1984) thote se: “Vendbanimi prehistorik ne fshatin Selan ndodhet ne lugun  e kuotes me te larte te kreshtes shkembore te njohur me toponimin “Shkembi i Selanit” ne verilindje te fshatit me te njejtin emer. Germimin e pare ne vitin 1984 e kreu mesuesi i Historise Demir Ago. 

Kurse ne vitin 1987 u ndermoren germime sistematike nen drejtimin e arkeologut Luftim Ylli, gjate te ciles u hapen 4 kuadrata me permasa 4 x 4. Gjate germimeve te fundit u zbuluan  mbeturina dyshemeje te shtruar me balte me te pjekur dhe pjeserisht me  rrasa guri. Midis gjetjeve u gjeten vegla pune te punuar prej stralli, guri dhe kocke, veglat e strallit si maja shigjetash, sharra, kruese dhe shpuese kane retush te himet dhe jane pregatitur nga stralli i cilsise se mire. 

Midis veglave te gurit dallohen spata dhe cekic me brime qe i perkasin nje tradite me te hershme. kurse veglat prej kocke ishin shpuese, fendyer. lemuese. Bashke me to u gjeten dhe pese spata bronzi te tipit dalte qe datohen ne periudhen e bronzit te vone. Po keshtu u zbuluan dhe ene  qeramike. Ja si kujton tani zoti Demir Ago:” Gjate kohes qe un kam bere zbulime ne varrezat qe kam rastisur si ne Selan edhe ne Dobrushe ka patur objekte qeramike. 

Monedha e vetme eshte gjetur ne nje varr te prishur nga erozioni. Ndersa ne varrezat e tjera jane gjetur objekte qeramike. Ndersa copa qeramike ( qypa te medhenj) ne arat e punuara ne zonen Dobrush Mal kane qene me shumice. Format e enve te kujtojne kulturen e  Bronzit te Maliqit”. Vjetersia e ketij fshati permendet dhe nga Arkivat Osmane te vitit 1431 cituar nga blogu “Vendlindja ime Skrapari” i cili  thote se: “Selani permendet me emrin Seljan. Ne rregjistra nuk egzistonte, kishte qene germadhe (rrenoja te vjetra), por me mbrapa qe rilulezuar. Kishte 18 shtepi, 2 vejusha dhe 1470 akce si te ardhura vjetore ( shih blogun  Vendlindja ime Skrapari artikulli ” Skrapari i viteve 1431. Ja informacionet e rralla te pas pushtimit Osmane)

Disa autore si Poliby apo Livy na japin disa  te dhena interesante  se ne zonen e Dasaretve  ne luginen e lumit Apsus (Osumi). Jane te shtrira nje sere qytetesh si Ilion, Antipatrea, Chrysondio, Phoebatis, Gerronium, Codrium,  Bargullum, Creonium apo Bantia. (shih “A geographical and historical description of ancient ,V.1, autori  John Anthony fq. 75). Midis te tjerave ata permendin  se;    “Pas renies se nje qyteti tjeter te parendesishem ne duart e romakve i cili quhej ILION. Gjenerali Romak i terhoqi forcat e tij dhe i ribashkoi me ushtrine e madhe apo kryesore ne lumen Apsus” (Osumin). 

Gjate sqarimit te qyteteve te permendura ne Iliri kryesisht ne krahinen e Dasaretve autori J.A. permende se qyteti Ilio (pra qyteti i diellit) sot quhet me emrin modern Selio qe i perafron shume emrit Selan, fshati afer te cilit ndodhet vendi ku u zbulua artifakti i gruas me dy disqe ne dore ne formen e dielli dhe kuroren e lisit ne koke te thurur . Ngjashmeria e emrit si dhe figura e diellit na bejne te mendojme qe ndoshta ketu ka qene qyteti Ilion i pershkruar nga Poliby dhe Livy, por keto te dhena meritojne hulumtime me te zgjeruara.

Sipas pershkrimit qe i ben artifaktit te Selanit studiuesi Gjergj Zogaj i cili e ka pare nga afer  midis te tjerave ai thote se:” Ai perbehet prej materiali Bronz dhe ndoshta eshte i vjeter mbi 3000 vjete, eshte i derdhur ne bronz me sa duket ne punishtet e vendit ku eshte gjetur dhe e vulos perfundimisht se eshte Dodonase, sepse mbi koke ka kuroren me gjethen e lisit te thurur”. Por ky artifakt ka dhe dy “antena”qe i  ka te vendosura  mbi koke. Ndersa ne dy anet e duarve jane dy disqe ne te cilat eshte i dukshem shume qarte simboli pellazgjik i “Diellit”. Ne fund tek bishti ka nje shenje misterioze ne forme “X”.  

Fytyra e gruas ka tipare te rregullta por vihet re se buzet  jane pak te trasha. Per cudi ky artifakt ka ngjashmeri te madhe me luftetarin Shardan te permendur nga studiuesi italian Leonardo Melis ne librin e tij “Shardanet”. Ky fise bente pjese tek  “Popujt e Detit” disa fise misterioze ku benin pjese dhe Peleshet,  te perhapura ne mesdhe ne mijevjecarin  e trete. 

Gjurme te tyre jane gjetur ne Sardenje, Troy, Qipro, Krete, Egjipt gjate kohes se faraonit Ramsie III bile thuhet deri ne Palestine. Shume autore theksojne se fjala Pellazge mundet te vije nga fjala Pelleng ose Pellgu, pra njerezit qe rrinin pranen Pellgut te mesdheut (shih Neremin Vlora Falaski). Gje qe ben te mundur te besojme se Popujt e Detit ishin fiset Pellazge qe shtriheshin  rreth e rrotull Mesdheut. 

Por gjetja e artifaktit ne nje zone te thelle si Tomorri  na bene te dyshojme per depertimin e Popujve te Detit ne nje zone kaq te thelle. Sipas studiuesit Perikli Ikonomi ne kohrat te vjetra deti ishte afer Lushnjes se sotme. Prova te tjera jane dhe gjetja e cengelve apo spirancave te anijeve ne zonat afer Tomorrit si ne fshatin Tomorre( Qyteza), Fushe- Peshtan (Kalaja), Vodez(Lapardha), Drobonik dhe te tjera vende (shih Perikli Ikonomin). Keto te dhena  na bejne te besojme se ne kohe shume te lashta keto zona ishin  nen mbreterine e ujit. 

Ngjashmeria e artifaktit te Selanit me luftetarin Shardane eshte  ne keto pika: Artifakti  i Selanit ka dy disqe diellore njelloj si ai Shardane. Disqet e diellit jane te vendosura ne trup dhe ngjajne me gjinjte e grave ku dallohen dhe majat e gjinjve. Artifakti Shardane ka dy antena po keshtu dhe artifakti i Selanit. Por edhe ndryshimi eshte shume i madh. Ne artifaktin e Selanit verehet gati qarte se kemi te bejme me bustin e nje gruaje ndryshe nga artifakti Shardane i cili simbolizon nje luftetare. Disqet Diellore jane te ndara, kurse ne ate Shardane te bashkuara dhe formojne numerin “Tete”. 

Vijat ku simbolizohen rrezet e diellit jane me te thella dhe me te rralla tek artifakti i Selanit, ndersa tek atifakti Shardane me te holla dhe me te dendura. Syte e artifaktit shardane jane me te vegjel, kurse te artifakti i Selanit kane forme te rregullt. Por ndryshimi qe i ve vulen perfundimtare eshte se ne koken e gruas te artifakti i  Selanit eshte e dukshme shume paster “Kurora e Lisit” e thurur. Nje fakt interesant eshte se sipas L. Melis popujt e detit adhuronin bustin e nje femre e cila mbante ne dore dy disqe diellore dhe quhej nga ata “Nena e Mesdheut” ose “Mema e Madhe”.

Por nderkohe dihet se simboli i  “Diellit” dhe i  “Lisit”  kane qene simbole pellazge dhe ne vecanti simboli i Dodones Pellazgjike. Vete kurora e lisit ne koke e thurur por dhe simboli i diellit i ve vulen perfundimtare se ky artifakt  eshte nje simbol Dodonas. Nga kqyerja e tij mundet te kemi te bejme me nje artifakt i cili eshte perdorur per zbukurimin e tempujve(ndoshta ate te Dodones). Mundet qe imazhi i gruas ne artifakt me kuroren e thurur te lisit ne koke dhe dy disqet e diellit ne dore, te jete vete imazhi i Dodones se Tomorrit(Diona). Mundet qe imazhi i gruas ne artifakt te jete shembelltyra e njeres nga grate ose priftereshat e Dodones (Peljus). 

Qe sipas Herodotit erdhen nga Teba e Egjiptit dhe ishin tre, emrat e te cilave ishin me e madhja “Promeniena”, e mesmja “Nicandra” dhe e vogla “Timarete”. Studiuesi Perikli Ikonomi permend dhe nje gojedhene e cila egziton ne zonen e Tomorrit per plakat e Dodonit, ja si thote ai; Peljet ose plakat qe permenden ne faltoren e tempullit te Dodones, i permend dhe popullsia e rrethit te Tomorrit te Shqiperise. 

Per ato tri plaka qe grarija i respektojne ne fund te Marsit dhe te parat dite te Prillit (30, 31 Mars dhe 1 Prill e ne vazhdim) te cdo moti. Pra ne keto tri dite te cdo moti kur bie shi dhe bene ftohte thuhet se tre plakat u treguan te egra, kur koha shkonte mire keto tre dite  thuhet se plakat u treguan te urta dhe te buta. Keto tre dite te plakave grarija nuk punojne si per shenje nderimi. Nje  lidhje me emrin Pelje dhe  Plake do te kete dhe vendi i quajtur “Cuka e Peljes” i cili gjendet  ne majen veriore te Tomorrit (shih P. Ikonomin).

Megjithate duhet te presim berjen e analizave te artifaktit te Selanit nga institucionet prestigjoze arkeologjike per te percaktuar moshen e tij si dhe certifikimin e artifaktit i cili eshte nje hap shume i rendesishem. Zbulimi i ketij artifakti do te beje shume buje ne qarqet akademike dhe do te  jete nje “shuplake” per kundershtaret e Dodones se Tomorrit. Por njekohesisht gjetja e tij eshte nje indicie per  fillimin e hulumtimeve te metejshme nga shteti shqiptare ne kete zone. 

Rilindasit  tane si  Konstandin Kristoforidhi, Jani Vreto, Naim dhe Sami Frashri,  Pashko Vasa, Hil Mosi, Cajupi, Ernest Koliqi, Perikli Ikonomi kane shkruar nje jete te tere se  guri i pare i themelit pellazgjike, pra Dodona Pellazgjike ndodhet ne Tomorrin e Shqiperise. 

Ne perfundim te ketij shkrimi dua te citojte autorit Edwin Jasque i cili ne faqen 398 te   librit “The Albanians: An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present”  thote  se: “Edhe pas pavarsise se Shqiperise, qe u munduan te sigurojne, patriotet shqiptare ishin te bindur se zgjidhja e vetme per (mos) percarjen ne dy grupe ndermjet myslimanve dhe te krishterve ishte zvendesimi i fese me SHQIPTARIZMEN. 

Keshtu qe Andon Zako, i cili perdori emrin Cajupi ne librin e tije “Memedheu”(Motherland), perfshiu ne te poemen “MALI I TOMORRIT”. Ne majen e te cilit ishte nje vend i shenjte, ku shqiptaret e lashte shkonin te konsultoheshin me ORAKULLIN (E DODONES shenimi im) rreth te ardhmes se tyre”.

Literatura

“Historija e Tomorrit. Dodona Pellazgjike dhe Tomor’i Zotit te Pelazgjevet”- (Perikli Ikonomi) Vlore 1936

“Histori Arkeologji dhe Gojdhena per Beratin” – Emanuelis Rikakis, Athine 1910

“The History of Rome, Volume 4” Autori Titius Livius”(59 B.C- A.D. 17) London 1921

“A geographical and historical description of ancient” ,V.1, autori  John Anthony

“Historia”- Herodoti

The Albanians: An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present” Edwin Jasque, USA 1994

“Te dhena Arkeologjike per prehistorin ne Qarkun e Beratit”- Dr. Ermal Baze

“Shardana: I popoli del mare” – Leonardo Melis, Rome 2002

“Ja arkivat e rralle  Osmane per vitin 1431 ne Skrapare” – Blogu “Vendlindja ime  Skrapari”

“Nga Berati ne Tomorr dhe Kthime”- Eqerem bej Vlora, Sarajev 1911

“Pellazgët,Ilirët,Etruskët dhe Shqiptarët -qytetërime të lashta mesdhetare”- Nermin Vlora Falaschi , Prishtine 1998.

Ndihmuan me te dhena Gj. Zogaj, D. Ago, E.Canaj, A. Hysko.

Monedha të Ilirisë në bregun lindor të Adriatikut

Illyria
Sigurisht, ne nuk duhet të harrojmë mbretërinë ilire

Apollonia (Ilir)
Qytet pranë Fierit sotëm në Shqipëri u themelua në vitin 588 pes nga kolonët nga ishulli i Korfuzit. 

(Photo from acsearch.info, offered by The Bru Sale)

Dyrrhachium
Dyrrhachium, Durrës modern, ishte më i madh Qytet, emisionet e saj më vonë janë të ngjashme me ato të Apollonisë.


(Photo from acsearch.info, offered by Hess-Divo AG)

Damastion
Edhe pse Damastion ka një trashëgimi të pasur numizmatik, vendndodhja e ketij qyteti, e cila ka filluar punën në shekullin e 4 para Krishtit, është ende i panjohur. Ajo ishte vendosur ndoshta diku në Kosovë, Serbinë Jugore apo Maqedoninë veriore, ku janë gjetur hoards mëdha. Monedhat më të zakonshme argjendi janë tetradrachmes me një Trident dhe nenexhik emrin.

(Photo from acsearch.info, offered by A. Tkalec AG)

Lissos
Sot Lezhë, Lissos ishte një qytet i rëndësishëm i periudhës dhe monedha riformuar në tri faza. I pari ishte nën sundimin e Maqedonisë në fillim të 3-të të shekullit të 2 para Krishtit; e dyta menjëherë pas kësaj, nën mbretin Gentius; dhe e treta në fund të pes shekullin e 2 nën sundimin romak. Monedhat janë tepër të rralla, i cili është dëshmi se qyteti nuk ka bërë përdorimin e madh të të drejtave të saj fjalë e sajuar, ndoshta përdorimin e tyre vetëm për një "show". Monedhat çdo periudhe kishte harton dallueshme plotësim, por të gjithë kanë shfuqizon të ngjashme, gjithmonë me mbishkrimin ΛIΣΣITAN.

Shkodrës
Sot Shkodër i, kryeqyteti i Ilirisë nën Gentius përdoret gjithashtu për të drejtën e saj për të nenexhik paratë e saj. Sipas mbretit të Maqedonisë Filipit V, qyteti i pari tipin me një kokë (mjekër Zeusit) në plotësim dhe një kuzhinë anijeje ilire në të kundërt, së bashku me emrin e qytetit. Pas Genti pushtuar qytetin, një lloj tjetër u riformuar dhe më vonë erdhi një lloj të tretë në emër të Labeatëve, një fis ilir vendosur rreth liqenit të Shkodrës. Zbulimi i parë i Shkodrës fjalë e sajuar ka ndodhur në vitin 1971, kur katër pjesë të panjohur janë gjetur në afërsi të Kukësit me mbishkrimin ΛABIATAN.

(Photo borrowed from http://z14.invisionfree.com/AlbanianLibrary/ar/t35.htm)

Rhizon
Rhizon është një qytet i lashtë në Gjirin e Kotorit, pranë Risan sotme në Mal të Zi, ku monedha autonome u riformuar edhe gjatë të paktën tre periudha. Philip V i Maqedonisë riformuar disa monedha atje gjatë përgatitjeve të tij për luftë kundër romakëve. Kjo monedhë është në foto më poshtë, edhe pse ajo i atribuohet kokëfortësi të Ballaios në ankandet e fundit, unë mendoj për shkak të letrave B dhe A ose l, por letra të tjera të mundshme, të tilla si E dhe P. monedha të ngjashme u riformuar në mes të 186 dhe 168 para Krishtit, atribuar mbretit Gentius, për të cilin unë do të shkruaj më vonë. Pas 168 pes ka pasur një problem të vogël të dy llojet e monedhave prej bronzi. Ajo shkon pa thënë se këto coppers janë tepër të rralla kështu që unë nuk mund të gjeni një foto.

(Photo borrowed from CNG Coins)


Daorsi
Daorsi ishin një fis ilir që u vendosën në qytetin e madh të Daorson pranë Stolac sotme në Bosnje-Hercegovinë. Sot atje janë pesë shembuj të njohur të monedhave të tyre, dy nga të cilat janë treguar në këto pullat boshnjakë nga 2012. Monedhat janë të njëjtin stil si ato të Labeatëve dhe Lissos, me mbishkrimin ΔΑΟΡΣΩΝ.

(Photo borrowed from http://svijet-filatelije.blogspot.com/)

mbreti Genti
Pushtet nga 180-168 pes, ai është i njohur në histori si një politikan i keq. Iliria ishte e qetë nën mbrojtjen romake, por Genti pranoi të përkulen më dhe në vend të kësaj zgjodhi një aleancë me maqedonasit, duke shkatërruar qytetet e mëdha të Apollonisë dhe Dyrrah, i cili e kundërshtoi atë. sundimi i tij përfundoi pas ushtria romake kapur atë në Shkodër dhe praktikisht hequr mbretërinë ilire në çdo formë. Edhe pse ai sundoi për 12 vjet, dhe pavarësisht se janë një sundimtar i rëndësishëm, monedha e tij janë të rralla. Ka edhe çështje autonome I të përmendura më lart, të cilat ndoshta portretizojnë kokën e tij (ose janë riformuar pak më vonë, kopjimin e dizajnit). Që kur kam treguar tashmë disa nga këto monedha, dhe fotografitë e vërtetë nuk janë në dispozicion nga lloji me kokë dhe galerë, unë do të lënë atë në atë.

Mbreti? Ballaios
Unë jam duke shkuar për t'i dhënë fund këtë vështrim me një histori interesante dhe të bukur se si numizmatike të mund të zbulojnë aq shumë për historinë. Pas humbjes madhe Genti 'mbretëria e Ilirisë u nda në tri provinca, secila prej të cilave kishin asnjë ose shumë pak autonomi dhe është menaxhuar nga një shërbëtor të bindur romake. Është pra e vështirë për të kuptuar se si një sundimtar i panjohur i Ilirisë mund të riformuar monedha të shumta gjejmë sot. Shumica e monedhave të tij u gjetën në Gjirin e Kotorit (Rhizon) dhe në ishullin Hvar, vende është përmendur tashmë, por disa pjesë të qarkulluar shumë më larg. Mungesa e dëshmive të tjera me shkrim të ekzistencës Ballaios 'mund të vënë poshtë për faktin se ai me të vërtetë ishte një shërbëtor i bindur Roman që kishin nevojë për të nenexhik disa ndryshime të vogla për nevojat e qytetet e tij të mesme dhe jugore të Dalmacisë. Por në qoftë se ky është rast është e vështirë për të shpjeguar se pse ai e quan veten mbret në disa monedha. Një teori më pak popullor është se ai ishte një uzurpator i fronit Genti ", e cila do të, besoj, janë shënuar diku në të dhënat historike. Edhe pse ende të pakta, këto monedha janë ende relativisht të lehtësisht të disponueshme, në krahasim me monedhat e më të madhe të pjesëve të tjera të përmendura në këtë nen. Ja një shembull i së drejtës kokës, e cila është më pak e zakonshme.

(Photo from acsearch.info, offered by Münzen & Medaillen GmbH)



Mili Butka
//kanunitv.blogspot.al/2016/10/29

 ref: 

Coins of Illyria on the east Adriatic shore

Illyria Of course, we should not forget the Illyrian kingdom

Illyria
Of course, we should not forget the Illyrian kingdom, whose issues were influenced by Greek coinage. From the middle of the 5th century BC onwards, several cities had the right to issue their own coinage in their capacity of Illyrian tribal capitals.

Apollonia (Illyrian)
Probably the oldest mint, as the town near today's Fier in Albania was founded in 588 BC by settlers from island of Corfu. Many of the coin designs are taken from their home island, but later, typical Illyrian silver staters were issued, like this one:

(Photo from acsearch.info, offered by The Bru Sale)

Dyrrhachium
Dyrrhachium, modern Durrës, was the largest mint. Its later emissions are similar to those of Apollonia but with its own mint name; these silver coins are common today although copper issues are rare.

(Photo from acsearch.info, offered by Hess-Divo AG)

Damastion
Although Damastion has a rich numismatic heritage, the location of the mint, which started working in the 4th century BC, is still unknown. It was probably located somewhere in Kosovo, southern Serbia or northern Macedonia, where bigger hoards have been found. The most common silver coins are tetradrachmes with a trident and mint name.

(Photo from acsearch.info, offered by A. Tkalec AG)

Lissos
Today Lezhë, Lissos was an important town of the period and minted coins in three phases. The first was under Macedonian rule at the turn of the 3rd to 2nd century BC; the second shortly thereafter, under King Gentius; and the third at the end of the 2nd century BC under Roman rule. The coins are extremely rare, which is evidence that the town did not make great use of its coinage rights, perhaps using them only for "a show". Each period's coins had distinct obverse designs, but all have similar reverses, always with the inscription ΛIΣΣITAN.

Skodra
Today Skhodër, the capital of Illyria under Gentius also used its right to mint its own money. Under the Macedonian King Philip V, the town pioneered the type with a head (bearded Zeus) on the obverse and an Illyrian galley on the reverse, along with name of the town. After Gentius conquered the town, another type was minted and later came a third type in the name of Labeates, an Illyrian tribe settled around the Lake of Shkodër. The first discovery of Skodra coinage occurred in 1971, when four unknown pieces were found near Kukes with the inscription ΛABIATAN.

(Photo borrowed from http://z14.invisionfree.com/AlbanianLibrary/ar/t35.htm)

Rhizon
Rhizon is an ancient town in Kotor Bay, near today's Risan in Montenegro, where autonomous coins were also minted during at least three periods. Philip V of Macedonia minted some coins there during his preparations for war against the Romans. This coin is pictured below, although it is stubbornly attributed to Ballaios in recent auctions, I guess because of letters B and A or Λ, but other letters occur, such as E and P. Similar coins were minted between 186 and 168 BC, attributed to king Gentius, about whom I will write later. After 168 BC there was a small issue of two types of bronze coins. It goes without saying that these coppers are extremely rare so I cannot find a picture.

(Photo borrowed from CNG Coins)

Daorsi
The Daorsi were another Illyrian tribe that settled in the big town of Daorson near today's Stolac in Bosnia-Herzegovina. Today there are five known examples of their coins, two of which are shown on these Bosnian stamps from 2012. The coins are of the same style as those of Labeates and Lissos, with inscription ΔΑΟΡΣΩΝ.

(Photo borrowed from http://svijet-filatelije.blogspot.com/)

King Gentius
Ruling from 180-168 BC, he is known to history as a bad politician. Illyria was peaceful under Roman protection, but Gentius refused to bow down any more and instead chose an alliance with the Macedonians, destroying the big towns of Apollonia and Dyrrhachium, who opposed him. His rule ended after the Roman army captured him in Shkodër and practically abolished the Illyrian kingdom in any form. Even though he ruled for 12 years, and despite being an important ruler, his coins are rare. There are also autonomous issues I mentioned above, which probably portray his head (or are minted slightly later, copying the design). Since I have already showed some of these coins, and real pictures are not available of the type with head and galley, I will leave it at that.

King? Ballaios
I am going to end this overview with an interesting and beautiful story of how numismatics can reveal so much about history. After Gentius' huge defeat the kingdom of Illyria was split into three provinces, each of which had no or very little autonomy and was managed by an obedient Roman servant. It is thus hard to understand how an unknown ruler of Illyria could have minted the many coins we find today. Most of his coins were found in Kotor Bay (Rhizon) and on the island of Hvar, places already mentioned, but some pieces circulated much further away. The lack of other written evidence of Ballaios' existence could be put down to the fact that he really was an obedient Roman servant who needed to mint some small change for the needs of his towns in middle and southern Dalmatia. But if this is the case it is hard to explain why he calls himself king on some coins. A less popular theory is that he was an usurper of Gentius' throne, which would, I believe, have been noted somewhere in the historical record. Although still scarce, these coins are still relatively easily available, compared to coins of most of the other pieces mentioned in this article. Here's an example of head right, which is less common.

(Photo from acsearch.info, offered by Münzen & Medaillen GmbH)

A renowned Croatian numismatist and historian Bože Mimica has written several articles and an important research paper on this subject, available only in Croatian at the moment.

MITOLOGJI SHQIPTARE ZANAT E MALIT

MITOLOGJI SHQIPTARE ZANAT E MALIT

Shkruan Prof. Zymer Mehani

“Zana e malit “

Zana e malit është krijesë mitologjike shqiptare, me veti tepër origjinale autoktone dhe e krahasueshme më tepër me figura të këtilla ballkanike dhe malore të popullsive në Gadishullin Ballkanik. Ajo mund të krahasohet edhe me Artemidën e grekëve ose Dianën e romakëve. Vështirë mund të shkohet në një krahasim deri te Thana e ilirëve. Sipas traditës, ato kanë dy karaktere: i zbutur, i cili i ndihmon kreshnikët në betejat e tyre, dhe karakteri idhnak, i cili shiton (nguros), kur u prishet qetësia. Brirët e dhive të egra janë mbrojtja dhe dobësia e zanave.

Zanat i ruajnë territoret e veta me xhelozi. Ato i shitojnë ata që ua prishin qetësinë ose i befasojnë kur janë duke lozur nëpër livadhet e maleve. Prandaj, edhe kur shkohet në mal, është traditë të bëhet zhurmë për t’i njoftuar ato për afrimin e njeriut. Zana është edhe simbol i pjellorisë.

“Bariu i Shenjtë” Ky është emri popullor i Shën Martinit, mbrojtësi i ujqërve dhe, njëherësh,i bagëtisë. Në mendësinë popullore shqiptare, ai ushqente një nderim të veçantë, sepse për të ndizeshin qirinj në të kremte me karakter fisnor. Bariu i Shenjtë ka disa ngjashmëri me Panin, hyjin-bari me brirë dhe me këmbë cjapi, por ka edhe veçoritë e tij, të cilat i gjejmë vetëm te shqiptarët.
Sipas besimeve popullore, ai është hyji i maleve e i pyjeve, gjegjësi mashkullor i Zanës. Përfytyrohet si një njeri vigan që banon i vetëm në pyje. Ai është zotërues i ujqërve, të cilët i ushqen, i drejton, por edhe i dënon. Kur do t’i ushqejë, shenjti u hedh ca kokrra misterioze jeshile, me madhësinë e frutës së dëllinjës, ose i urdhëron që të venë të hanë aksh bagëti të aksh malësori. Por, po deshi, ai ua “lidh” gojën e ndonjëherë edhe i ndëshkon për prapësitë që bëjnë. Njihet edhe me emrat Bariu Hyjnor, Shën Marti, Shmarti, Shmartuku, Hazreti apo Hazëri (a Hezri),

Njeriu i Mirë, Njeriu i Shenjtë apo Njeriu Jeshil. “Fatet “ Figura të besimeve popullore dhe të përrallave, që përfytyrohen si tri gra që vijnë natën e tretë te djepi i të posalindurit dhe i caktojnë fatin e jetës. Në veriun e Shqipërisë, këtë detyrë e kryejnë Orët. Çdo pësimi të njeriut i vishet vendimi i tyre, ndaj njerëzit ngushëllohen duke thënë: kështu e shkruan Fatet. Natën e tretë bëhet edhe e kremtja e familjes, që quhet poganiqe. Për këtë rast piqet një bukë, e cila thyhet mbi djepin e fëmijës. Ndër të krishterë, pas kësaj ceremonie i vihet emri fëmijës. Thirren edhe Fati, Vitore, Mira, Mirushe, Orë etj. “Dordoleci”

Edhe sot e kësaj dite, në kopshte e në ara shqiptarët vendosin një shëmbëlltyrë njeriu: me trup, krahë, këmbë dhe kokë, të veshur me rroba, më shpesh me rrecka. Në zanafillë, dordoleci ka përfaqësuar një shëmbëlltyrë të hyjit të bujqësisë, i cili, edhe pse u shndërrua në brendësi, si trajtë u ruajt deri në ditët tona. Ai vihej për të pasur prodhime të mbara, por edhe për t’i trembur dëmtuesit e prodhimit. Quhet edhe Plaku i Kopshtit, Plaka e Kopshtit, Nusja e Kopshtit, Surrati i Arës, Coli, Hakubeti etj.