MONEDHA TË SUNDIMTARËVE TË BASHKËSIVE E TË QYTETEVE ILIRE

Muzeu Historik Kombetar 

· 

Pjesë nga thesari i një kombi...

MONEDHA TË SUNDIMTARËVE TË BASHKËSIVE E TË QYTETEVE ILIRE

Qarkullimi i monedhave në Iliri lidhet me kalimin e shoqërisë ilire në prodhim dhe me shkëmbimin e mallrave. Në periudhën protoqytetare (mesi i shek. VII-mesi i shek. V para Krishtit) shkëmbimi bëhej mall me mall. Kur morën hov marrëdhëniet e shkëmbimit, doli në skenë #monedha, një njësi metalike që përfaqëson një vlerë të caktuar si njësi matëse për vlerat e prodhimeve të tjera. Monedhat e para në tregun ilir u futën rreth shek. VII-V para Krishtit. Depërtimi i monedhave në tregun ilir u bë përmes kolonive të qendrave të Dyrrahut dhe të Apolonisë.

Si rezultat i mirëqenies ekonomike, shtresat e tregtarëve dhe të zejtarëve u fuqizuan shumë. Ky forcim ekonomik bëri që Dyrrahu të hapte një punishte monetare për prerjen e monedhave autonome. Duke marrë shembullin e Dyrrahut, edhe Apolonia, për t’u shkëputur nga Korkyra, vendosi hapjen e një punishteje të tillë. Prerja e monedhave të para në këto dy qytete duhet të ketë filluar rreth vitit 430-350 para Krishtit.

Shekujt III-I para Krishtit janë koha e qarkullimit më të dendur monetar dhe e prerjeve të shumta prej argjendi dhe bronzi. Krahas Dyrrahut dhe Apolonisë, në këtë periudhë hedhin në qarkullim prerjet e tyre edhe qytetet ilire Amantia, Bylis, Olympe, Skodra, Lisi deri në Danub.

Tipi monetar, me faqen me simbolin e lopës duke ushqyer viçin dhe me shpinën katror me bishta, mbetet themelor për prerjet e argjendit në Dyrrah e Apolloni gjatë gjithë shek. III-I para Krishtit. Në periudhën 300-250 para Krishtit vendosen për herë të parë në faqen dhe me shpinën e këtyre monedhave emrat e shkurtuar të nëpunësve. 

Pas vitit 250 para Krishtit, emrat fillojnë të vendosen të plotë: emri i faqes përfaqëson nëpunësin monetar; ndërsa në shpinë, krahas emrit të shkurtuar të qytetit, vendoset emri i prytanit, nëpunësit më të lartë të qytetit. Pas vitit 200 para Krishtit, në faqen e monedhave shtohen dhe shenja simbolike, si bleta, kalliri i grurit, bashi i anijes etj., që ishin stema të familjeve të nëpunësve.

Muzeu Historik Kombetar ALBANIA

Ligurët Barbarë (?)

  

Cilët ishin Liguret ?  

Në kohën kur rishkruhej historia, shekujt nuk ishin në anën tonë. 
E kishim fatin e zi të një errësire 600 vjeçare e cila nuk e lejonte që edhe ne t`ishim në grupin e atyre që e rishkruanin historinë . 

Gjatë asaj kohe u nda historia sipas nevojave të kohës, me pasoja të rënda për të kaluarën tonë. Por, sidoqoftë nëse nuk flet libri i rishkruar flasin gjetjet arkeologjike dhe ato pjesë të historisë të cilat nuk e lejonin falsifikimin .

Më vjen keq që edhe sot përkundër shkallës që e kemi arritur jemi në valle me rishkruesit e ri të cilët e mohojnë çdo gjë nga e vërteta e jonë dhe na fusin në errësirën e ri . “ Duket se fiset Ligure, Salyjene Oksibijene , Ingaune, Euburiate… e kishin mu si Iberikët një ndjenjë të thellë të pavarësisë e cila një kohë shumë të gjatë i bëri ballë presionit ushtarak romak dhe nuk ishin as barbar e as bisha si na i përshkruanin autorët grek e latin (perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus) 

Kur lindi Iliri , Kelti e Gali , linden tre popuj të mëdhenj të një rrënjeje e që në vetvete ngërthenin shumë fise , numrin e të cilëve as që mund ta dimë. “Që nga origjina dhe disiplinat e saja, historianët dhe arkeologët janë pyetur për mundësinë e identifikimit të disa grupeve fisnore që lexoheshin në shkrimet antike ( cilët ishin ? ) 

Shembulli i Ligurëve të cilët studjohen në mënyrën e re të studimeve që kanë evoluar në kontekstin e hulumtimeve sepse është rritur interesimi i arkeologëve dhe historianëve për t`i parë Ligurët ndryshe ‘; ndryshe nga këndi i i dikurshëm i vështrimit .

Ligurët kanë histori të gjatë dhe të mjaftueshme për vlerësimin e drejtë të tyre (Aurélie MANNONI **Doctorante, Centre Camille Jullian ) Arkeologjia Ligure : a ka kulturë materiale të ruajtur për liguret ? 

Po, po si jo ! 
Në të vërtetë nëse e sintetizojmë punën e kërkimtarëve të shek.XX-të sa i përket kulturës Ligure, mbesim të pa gojë nga llojllojshmëria e vendeve dhe objekteve të cilat i takojnë kulturës materiale ligure; statujat, gravurat , vendet e shenjta në kohës së dytë të hekurit, vendbanimet e fortifikuara .

( http://trjca.mmsh.univ-aix.fr/amannoni.htm ) 

Liguret quheshin populli i cili jetonte ne Italinë veriperëndimore . Liguret janë edhe populli që jetonte edhe në Korsikë. 
Një gjë që më inkurajon (por jo plotësisht) se për Liguret dhe gjuhën e tyre shkruhet (në studimet e reja) se ishte indoevropiane: edhe pse në një mënyrë ende nuk po munden të thonë pellazge. 

(Little is known of the Old Ligurian language. It is generally believed to have been an Indo-European language with particularly strong Celtic affinities)  

Ne vazhdojmë dhe botës do ti shkruhet historia e re, e kësaj radhe me ne deshëm ne apo jo. 

Fari Xharra 
09.11.16 Gjakovë