Stela e Lemnos shkruar në Shqip - Mbishkrim pellazgjik.

ENIGMA E STELËS SË LEMNOS, E FSHEUR NË GJUHËN SHQIPE

Autori  Aleksander Hasanas

Mbishkrimi pellazgjik Stela e Lemnos  09:32 /31.10.2014  (2L ONLINE)

ENIGMA E STELËS SË LEMNOS, E FSHEUR NË GJUHËN SHQIPE

Meraku i madh i luftëtarit deri në kthimin e tij me fitore.

Në vitin 1886, dy anëtarë të shkollës arkeologjike 
franceze të Athinës, në fshatin Kaminas të ishullit 
Lemnos, gjetën mbi gurin e një varri një mbishkrim 
ku diçka shkruhej në një gjuhë të panjohur. Mbi pllakën
e gurit, (përveç mbishkrimit), ishte vizatuar dhe profili 
i kokës së një luftëtari me ushtë. Mbishkrimi i përkiste 
shek.VII p.e.s. 
Dy anëtarët e shkollës arkeologjike e botuan në 
buletinin e shkollës (G. Cousin dhe F. Durrbach, 
Bas-relief de Lemnos avec inscriptions. Bull. d. corr. 
Hellën. 1886, 1), dhe që nga ajo ditë përpjekjet e 
studiuesve dhe dijetarëve nuk u ndalën për të gjetur 
se çfarë thuhet në atë mbishkrim. 

HODIES NA ΦOT SI ASI MARAS MAF

SI ANE YFIS AFIS EFISTO SE RON AIT*

FAMAJA SI ANE SE RON AI

   MORIN AIG

   AHER TAFARSI

   O SI F’AI

Fjala “MAF” lexohet “math”-madh. Lexohen kështu sepse
shkronja “F” ka kuptim fonetik të dyfishtë; ajo artikulohet
edhe si F, edhe si Th.

Zbërthimi i fjalëve u provua përmes greqishtes së vjetër, 
latinishtes dhe gjuhëve të tjera të lashta, por edhe këto gjuhë 
nuk sollën ndonjë gjë të re.

U provua edhe përmes gjuhës shqipe.  Kjo gjuhë dha 
shenja drite dhe shprese. Përmes shqipes provuan 
studiuesit Zaharia Majani, Robert d’Angely, Nermin Vlora 
Falaschi si dhe studiues të tjerë vendas dhe të huaj. 
U arrit të thuhet diçka, por transkriptimi ende nuk është i 
plotë. Gjuha shqipe vijon të mbetet çelsi i këtij epitafi. 

Mbi pllakën e varrit, 2700 vjet më parë janë shkruar këto vargje fjalësh:

Edhe nga një lexim i thjeshtë vihet re se këto fjalë fshehin një maraz, (një merak), një 
shqetësim të luftëtarit që është vizatuar mbi pllakën e gurit të varrit e që ndryshe kjo 
pllakë quhet “Stela e Lemnos”. Maraz i luftëtarit është vërejtur dhe pranuar edhe nga 
studiues të tjerë. 
Çfarë e ka munduar vallë këtë luftëtar? HODIES NA FOT SI ASI MARAS MAF

Kështu shkruhet në vargun e parë të kësaj poeme. Nuk ka dyshim që HODIES është emri i luftëtarit. 
HODIES NA FOT SI ASI MARAS MAF, që do të thotë: 
“Hodies na thotë se është në maraz (merak) të madh”. Fjala “ΦOT” lexohet “thotë”.

Kjo gjë vërtetohet nga fakti që shkronjën 
“F” e gjejmë të shprehur me dy shenja të 
ndryshme; edhe me F dhe me Φ, të cilat 
shërbejnë për të bërë dallimin fonetik mes 
F-së dhe Th-së. 
SI ANE YFIS AFIS EFISTO SE RON AIT

Ky është vargu i dytë i shkruar mbi gurin e 
varrit.

SI ANE YFIS AFIS EFISTO SE RON AIT, 
përmes këtyre fjalëve, luftëtari Hodies pyet:
“Si janë fisi dhe jo fisi, festë se rrojnë ata?”

Fjala “YFIS” lexohet “të fisit”

Fjala “AFIS” lexohet “jo të fisit por ajo në fakt ka kuptimin të fisit jashtë rrethit familjar” 
spse shkronja “A” në këtë rast ka vlerën e foljes; “Jam”  A të fisit

Fjala  “EFISTO”  lexohet “festë”, bëni festë. (Festë! është thirrja e luftëtarit Hodies)

Fjala “RON” lexohet “rrojnë”, (folja rron në vetën e parë njëjës dhe në vetën tretë 
shumës mbetet e njëjtë “rron”, gjë që vërehet edhe sot në veri të vendit)

Fjala “AIT” lexohet “ata”, (përemri vetor “ai” në shumës bëhet “ait”, që do të thotë ata).

Nga ky varg fjalësh, kuptohet se luftëtari ndodhet në luftë, diku larg familjes dhe fisit 
dhe është në merak si janë njerëzit e fisit e të vendlindjes së tij, sepse ai vetë dhe 
shokët e tij vazhdojnë të jenë gjallë. Duket qartë se shqetësimin e luftëtarit e sjell një 
lajmës.

FAMAJA SI ANE, SE RON AI, MORIN AIG

Sigurisht, Hodies (nëpërmjet lajmësit) do të pyeste posaçërisht edhe për familjen. 
Dhe kur bëhet fjalë për familjen, ai këtë gjë e thotë në numrin njëjës, ndaj pyetja vjen 
në këtë formë: FAMAJA SI ANE, SE RON AI, MORIN AIG, që do të thotë: “familja si janë, 
se rron ai, marrin hak

Fjala “FAMAJA” lexohet familja, (deri para një shekulli, në të gjitha gazetat shqip të vitit 
1900 e këtej, fjalën “familje” e gjejmë të shkruar në trajtën “fëmia”

Fjala “AIG”, lexohet “hak”, (formën e fjalës “AIG” e gjejmë edhe sot te fjala “Shpag”, 
kërkojnë shpagim, marrin hak)

AHER TAFARSI O SI F’AI

HODIES ka vetëm një qëllim. Njerëzit e tij atje në vendlindje nuk duhet të humbasin 
shpresat. Ai dëshiron t’u thotë se do të kthehet me patjetër, ndaj duhet të festojnë. 
Te njerëzit e vet kërkon vetëm shpresë dhe gëzim. Dhe është kjo arsyeja që në këtë 
poemë të madhe shqip, fjala “gëzim” përsëritet dy herë:

Së pari e gjemë te vargu: SI ANE YFIS AFIS EFISTO SE RON AIT – (si janë fisi dhe jo fisi, 
festë se rrojnë ata); dhe së dyti, fjalën festë, e gjejmë sërish, por në një formë tjetër, fill 
pas vargut, ku thuhet , FAMAJA SI ANE SE RON AIMORIN AIG – (familja si janë se rron ai,
marrin hak). 

Pra, menjëherë pas kësaj, përsëritet qëllimi i lajmit që vjen nga lajmësjellësi: 
AHER TAFARSI O SI F’AI, që do të thotë, “atëherë festë, ashtu siç tha ai”, sepse gëzimi 
nuk duhet vënë në dyshim, sepse e ka thënë ai, Hodies, dhe kur e thotë ai, gjithçka është 
e sigurtë.

Fjala “AHER” lexohet “atëherë”

Fjala “TAFARASI”, lexohet “të thërresë”- ("t'thërresë" "të thërasi" fisi, familja)

Së fundi po sjellim edhe një herë poemën e madhe shqip: 

HODIES NA FOT SI ASI MARAS MAF

(Hodies na thotë se asht në maras të math)

SI ANE YFIS AFIS EFISTO SE RON AIT

(Si janë fisi dhe jo fisi, festë se rrojnë ata)

FAMAJA SI ANE SE RON AI

MORIN AIG

(Familja si janë, se rron ai, marrin hak)

AHER TAFARSI  O SI F’AI

(Atëherë thërrisni (gëzoi) ashtu siç na thotë ai)

Aleksander Hasanas

Deshifruar më: 23 mars 2014

Mbishkrime pellazgjike STELA E LEMNOS