SMIRA NËPËR SHEKUJ - TROJE ARBERORE - Shkruan Feri Arifi.

Një kontribut për Kosovën në UNESCO.

SMIRA NËPËR SHEKUJ - TROJE ARBERORE.

Labirinti Rrethor i Smirës është gjetur në themelet e Xhamisë se Smirës, në vitin 1987 duke rrënuar xhaminë për ta ndërtuar të renë nga punëtori Shefki Azizi dhe Ramadan Misini. 

Me t’i parë gurët në themelet e Xhamisë punëtorët mbeten të shtangur se si dhe kush i kishte vendosur në themele këto pllaka varri prej guri me mbishkrime dhe vizatime rrethore, ata ftojnë shumë banorë të fshatit për diskutim rreth këtyre gurëve të vjetër dhe të shkruar e të gjetura në themelet e Xhamisë 80 cm mbi tokë.

Pos bisedave të gjata të fshatarve sepse Xhamia kishte një vjetërsi të largët të kohës që ishte ndërtuar,  gurët-pllakat e varrit merren nga Emrush Azizi e Fetah Rexhepi, dhe dërgohen në shtëpinë e Emrushit për ti ruajtur nga Serbët. Sepse kohërat ishin të turbullta. Emrushi si i ri por i vetëdijshëm në çështjen kombëtare së bashku me Fetah Rexhepin i morën në mbrojtje gurët e shenjtë, Emrushi i futi për disa muaj në dhomën e pritjes së shtëpisë së tij për ti ruajtur e për ta lajmëruar Institutin e Historisë në Prishtinë. 

Pas lajmërimit nga ana e Smirakve, erdhi ekspedita me disa studentë me në krye Edi Shukriun së bashku me Emrush Azizin vendas i Tokës së Lashtë të Dardanisë me të gjithë Smirën. Pas leximit të shkrimit të gurëve u  konfirmua dhe u dha përgjigje fshatarve se gurët janë të këtij populli. 

Ne jemi Smirakët nipërit e këtyre Gurëve të stërgjyshërve tanë e jo siç thotë Atanasije Urosheviqi se ne erdhëm nga Vokshi i Gjakovës, ku e përmend Radivojcin e vende tjera për ti përqëndruar shqiptarët në shumë pista kërkimi, që kurrë mos të gjejnë atë vendin e lindjes, por kjo kurrësesi nuk qëndron. 

Smirakët i thanë Urosheviçit ne jemi këtu në Smirën tonë, emër Shqip, Zoti e dhuroj bashkë me dheun Amën e mitrën dhe Atë Pellazgun që lindi dheut të kësaj Amëze-Toke, ku dhe ndërtoj Gurët e gjyshërve tanë para 2000 viteve. 

Sepse Akademiket serbë kishin shkruar të pa vërteta për Smirën dhe Moravën. Smirakët thanë, nëse ne vijmë nga Vokshi i Gjakovës, atëhere pyeteni atë shkrues gënjeshtar, ku i kemi tokat tona në Vokësh të Gjakovës?

Ndërkohë i themi akademisë së Urosheviqit të vdekur të kujt janë varret e kishat dhe manastiret e kësaj toke?
Sikur të ishin tuajat siç shkruani ju i themi botës, a do i linte Serbia kishat në "mëshirën" e shqiptarëve? 

Përgjigjja është menjëherë jo sepse Serbia sundoj dhe masakroj me mijëra e mijëra shqiptarë, e shqiptaret as që guxuan të flisnin, kur ky sundus serb pruri dhe kolonë, pasi e vrau dhe preu mbi 70 veta në fshatin Smirë me 1912,  serbet filluan me sjelljen e kolonëve që ti vendosin nëpër shtëpi banimi të shqiptareve si p.sh të Mustaf Ramadanit serbët e ardhur kolonë rrinin në katin e paë e shqiptari pronar në shtëpinë e vetë në katin e dytë ... histori e dhimbëshme shqiptare. 

Një shkrim mjaft me vlerë për ta analizuar dhe biseduar smirakët se si u shpërngulen Çycanët e Smirës dhe shkuan në Tërpez. Ndërsa tri shtëpi u shpërngulen prap nga Tërpeza u vendosën në Kllokot kush ishin këta shqiptarë ortodoks që ndërruan kombin dhe ruajtën fenë Ortodokse u konvertuan në Sllav të pa qenë çka ishin pasi thuhet se mbiemri i tyre vjen nga gjuha shqipe dhe pse ndërruan mbiemrin në Rusjani në vitin 1912.

Čičanci (3. kuća, Sv. Đorđe Alimpije). Starinom su iz Smire, kao i njihovi srodnici u Trpeze, odakle su iseljeni zbog arbanaškog zuluma. Iz Trpeze preseljeni oko 1885. godine. Čičancima ih prozvali Arbanasi (čičan arbanaški: kukavac) zato što su se prema Arbanasima, njihovim siledžijama, držali kukavički. promenili prezime im je Rusjani shkruar më 1935 nga autori serb Atanasie Urosheviç faqe 187

Serbët deshën ti marrin gurët e këtij fshati të smirakëve, ata deshën t’i humbnin gjurmët e lashtsië ajo çka ishte Iliri e tu thuhet se ju keni ardhur nga Shqipëria, qe 250 vite ky vend është serb por nuk doli ashtu.

Smirakët u thanë serbeve këta gurë janë tonët në ishim Pagan, Katolik, Ortodoks, e se fundmi edhe Mysliman. Gurët ia dhanë Institutit të Historisë që ende sot gjinden aty e duhen çuar në Muzeun e Kosovës sepse është vendi i tyre. 

Këta gurë janë të ciklit jetës pas vdekjes dhe rendit kozmik. Labirinti siç shihet në foto është i qarkut të mbyllur. Pastaj shihet Gjeometria ku figurat janë të veçanta të Dardanisë e që përmban identitetin e kësaj toke ku lindi Smiraku i parë. Ndërsa skema ikonografike e gurve shpreh nivel të lartë të artit Dardan të botëkuptimeve filozofike e religjioze të historisë tonë Pellazgjke. 

Paraqitja e konceptit të rrethit tresh paraqet formulën e krijimit të tri botëve të paramenduara Pellazgjike të botës tokësore, botës asaj ujore dhe të botës qiellore. Labirinti është skalitur në monumentin epigrafik të përkushtuar Hyjneshës Dardane, të zbuluar në Smirë të Vitisë. 

Ku në të është e vendosur hardhia e rrushit gjethi, lerthi, bashkë me nyjën profilaktike, e cila mbronë hyrjen në labirintin e jetës së gjithsisë. Sipas ekspertve dhe konsujve në tekst ose shkrim këta gur janë punuar në vitin 211. 

Ky shkrim u shkrua nga Feri Arifi 

 dhe duhet të jetë në murin e faqes së Smirës.