Etmiologji mbi fjalën shqipe "Dele"

Literatura shkencore: Dele = Pordhë (???)

Gjuha sanskritishte, gjuha e parë e njohur dhe e deklaruar, mbirë mbi këtë Dhe, kjo gjuhë sigurisht e lindur së bashku me njeriun e parë, normal është një ndër pikat kryesore – krahasuese  e të gjitha gjuhëve më të vjetra njohur por edhe më gjerë.

Sanskritishtja bazë, provë, laborator i gjuhës më të vjetër.

E pikërisht në këtë gjuhë; “Delja” është quajtur: “Pardate”

Ka një fakt të dukshëm e të pakundërshtueshëm, në shumicën në mos krejt ato, mbi fjalët-etimologjinë e tyre, deklarohen të pasigurta ose paragreke dhe historia mbyllet me kaq. 

Delja një emër i gjinisë femërore: DELE, kjo një kafshë e urtë shtëpiake, përtypse, leshi i saj krejt i butë “borë e bardhë”  mbahet për qumështin – t’amlin e saj, leshin, mishin, lëkurën, ajo është femra e dash-it “Dac”. Këto janë karakteristikat kryesore të saj, por ajo që vlen të përmendet këtu është se delja njihet si kafshë e bardhë kryesisht, (e sigurisht që ka raste të veçanta ku ajo nuk është e tillë), vetë emri “DELE” na i ofron mundësinë të shohim qartë se ajo është e bardhë e shndritshme, ashtu si: “Ylli – EL” rrënja e saj ndërtuar kjo fjalë: DELE.

Gjuha e bukur shqipe ka një thënie:

DELE f.

* U bë dele iu zbardhën fare flokët, u thinj krejt.

– Lule deleje – krejt e bardhë, bot. shih te LUL/E,~JA.

 Madje vet emri “lule” buron prej aty fjalës shqipe: “Yll” (L'yle); në latinisht kemi; lule = flos – dritë, ashtu si në ang. lule = flower dhe në kopjacen greke; lule = loul/oúdi, (luludhi)

Pra siç lexuam më lartë emri Dele, origjina e saj më e vjetër në gjuhën po më të vjetër në atë sanskritishte quhet: PARDATE.

Në fakt të vërtetës nuk i shmangesh dot, e vërteta  është dritë dhe drita është jetë, e pra dhe një fëmijë i çfardo lloj kombi, në rast se do ti jepej ta lexonte fjalën: PARDATE në çfarë do lloj gjuhe, ai do të shprehej ashtu fiks siç shkruhet: “Pardate = Pardhate; Bardhate” Studiuesit e kësaj etimologjie i shmangen krejt fjalës në origjinal; “Pardate” shkronja “A” devijohet dhe lexohet: “E”  ajo ngelet e njëjtë vetëm tek gjuha angleze por aty si karakteristikë e gjuhës së saj shkronja; p = f  dhe gjithmonë sipas tyre; dele = pordhë, (pierdh) në ang. kemi: fart = pordhë = dele.

Në literaturën shkencore kjo fjalë sanskritishte: “Pardate” në gjuhët  që shikoni në tabelë marë nga burimi, shikoni edhe tabelën si më poshtë vijon:

Sanskrisht    Grek      Russian        Lituane      Ang.       Shqip

PARDATE  → Perdo  →  Perdet’    →  Perdzu   → Fart   →  Pordhë

Një katasrofë e vërtet, a mundet të quhet delja; Pordhë ???

E në se po, përse duhej të quhej kështu?

Kurrsesi, fjala; “Pardate” në sanskritisht ka kuptimin e diçkaje të mbirë – nxjerrë dalë me shpejtësi (me forcë) nga trupi amë → ky është Dielli dhe rrezet; “Pardate” përreth tij.

Pra: PARDATE, do të thotë; “e bardhë, të bardhat – Pardhate” ashtu si rrezet e Diellit të “Arta” neon krejt të bardha, kjo sigurisht dhe natyrshmërisht e përforcuar ende trashëguar tek emri: “Dele” në të gjitha gjuhët respektivisht krahasuar por edhe të tjera gjuhë me bazë latine apo më saktë IE, ku kjo fjalë ka për rrënjë fjalën “i/e bardhë”

Shqip. ……....Dele

Ang. ………....Ewe

Grek. ……. ...Provatína

Russ. …….....овца, ovtsa

Letuan. ….....avis

Latin. …… ... ovem,

Katalone …...ovell-a

Qartësojmë se “A’b’” ashtu si në  latinisht – alba; rusisht – belyy; letuanisht – baltas, por dhe greqisht – lefkó, (lebʰ) do të thotë i/e B(a/r)dhë dhe në këtë rast të gjitha fjalët e sipër përmendura kanë për rrënjë: 'El dhe Ab', ose të dyja bashkë: Ovell = Dele, ashtu si në gjuhën simotër, Ar’mëne – (vllahe) ku Delja quhet: O'yli → Oili. 

Ja çfarë na ofron gjuha e jonë shqipe në këtë rast:

BALË I f.

Pullë e bardhë që kanë disa kafshë në kokë ose në trup. Ka me balë. Dhi me bala.

Kafshë shtëpiake (zakonisht dele, dhi ose lopë), që ka një pullë të bardhë në ballë, në turi ose në trup. Moli balën.

BEC m. – Qengj i vogël. Bec i bardhë. Kullosin becat.

BEBE II f.

Vrimë e vogël dhe e rrumbullakët në të zezën e syrit, nëpër të cilën hyjnë rrezet e dritës brenda në sy; bebëz, ninëz. Iu zgjeruan bebet. I shkëlqejnë (i ndritin) bebet.

E ruaj si beben e syrit. (si dritën e syve)

Pra Bebe, do të thotë “dritë”, dhe kjo fjalë  “Be” në bashkëveprim me emërtimin: El (yll)  jep rezultatin në cdo gjuhë IE barz kjo: Bel, Leb → lefkó, Bal/tas, lab, (lámpo) Alb, alba, alpe, etj, pa mbarim në çdo gjuhë që do të thotë; “e bardhe e shndritshme”, ndriçuese –vezulluese, Venus – yll i shndritshëm, por jo vetëm duke patur parasysh barazvlerën e shkronjave buzore; “b = v” kemi fjalën: Allb <> Bell –Vell, Vello ashtu si Beligrad –Veligrad, por edhe fjalën Lab, lebrit të bardhë – lefki.

Kjo është gjuha sanskritito-shqipe, gjuhë e parë lindur mbi Dhe, ajo ende vazhdon të ruaj me fanatizëm të artat–fjalë sigurisht, në euvolim të plotë por pa e ndryshuar si gjuhët e tjera strukturën bazë të saj.

Etimologjia [white ]

Nga Middle English çikë, hwit, nga Old English hwīt, nga Proto gjermanike * hwītaz (prej nga edhe West Frisian wyt , Holandez domethënë , gjermane weiß , Norvegjez hvit ), ngaProto-Indo-evropiane * ḱweytos (“të ndritshme; shkëlqejë” ). Krahaso Lituanisht šviẽsti ( “tëshkëlqej”),šviesa ( “dritë”), Kishën e vjetër Sllaveсвѣтъ (Svetu, “dritë”), свѣтьлъ (světĭlŭ,“të qartë, bright”), Persian سفید ‎( sefid ), Avestan ‎(spaēta , “ white ” ), Sanskritश्वेत ‎( śvetá , “ white, ndritshme “).

Në shqip; kemi Ba = i bardhë dhe  Ve/tit, vezullon, Vet/us, vetëtimë = dritë e B/a/r/dhë

Së fundi një pyetje mbi studiuesit europiane: Përse tek fjala sanskritishte: PARDATE,  pse shkronja: ‘D’ nuk lexohet si në gjuhën greke: Δ = Dh; e rezultati vjen vetvetiu; PARDATE = PARDHATE, të Bardhat, e bardhë – si Dele.

Bec e Bardhë. Beke e bardhë borë

Njëjtë si tek fiset ilire dikur; Parthët, bardhët, Bardhylët, Labardhatë po jo vetëm; (S’part’a, sparthanët), Ardët-ar’dianë, d’ardanë, ARB-Ar’bët – Arban-Alban (Allb) bijtë pjellë e parë rrezet e Zeusit vet.

Shënim: Fjala shqipe: bebe, në gjuhë të tjera ka kuptimin; i ngrohtë, i dashur, i ëmbël, rreze drite – jeta vetë!

Ref; http://www.e-reading.club/chapter.php/73183/32/Diamond_-_The_rise_and_fall_of_the_third_chimpanzee.html

Mili Butka # Aleksandër Hasanas

Korçë më 18-7-2016.