“Bota” dhe “botanika” fjalë-emërtime krejt të veçanta shqipe.

“Bota” dhe “botanika” fjalë-emërtime krejt të veçanta shqipe.

Bota, historia e saj si “mbiu” (si u krijua) sigurisht fillon shumë miliona vjet para, ajo ngelet një enigmë për shkencën dhe atyre shpjegimeve të tjera qofshin ato edhe fetare ...

Bota që na “rrethon” është e mbushur plot mistere, për mendjen tonë njerzore, ajo madje ndaj quhet; “Bot’” diçka e mbyllur rrethore, rrumbull, vjen ajo në vizionin tonë si një “Top<>Bot e pa kore” ku jashtë saj ende më të pa fuqishëm ta parafytërojmë atë, ndjehemi “bosh” në mendim, parafytërim, vizion, dhe njohje shkencore apo filozofike ...

Tek gjuha shqipe gjejmë shprehi:
Pi me bote. Një bote me verë.
BOTANIKË f.
2. Lënda mësimore që jep njohuritë e kësaj shkence në shkollë; bised. teksti që përmban këto njohuri. Mësuesi i botanikës. Libri i botanikës. Ora e botanikës. 

Ky është “ka/os-i” hapësira e jonë që na rrethon, botë – boshe mbi një bosht, dhe një pike 'O' me qendrën e saj 'x'-infinite.

Fjala “botë” e gjuhës shqipe ka kuptim tëpër të gjerë mbi “botën” mbi  botën e gjallë,  atë bimore, organike dhe joorganike, njerëzore,  atë shtazore, mbi  botën e ngjyrave e tingujve, botën e yjeve, ashtu si dhe botën e përrallave. 

Tek të gjitha gjuhët e tjera indoeuropiane kjo fjalë e shqipes “Bot”nuk përkthehet tet a tet – kokë për kokë, fjalë për fjalë, por zëvendësohet me sinonime të përafërta jashtë botkuptimit të fjalës botë.

§  Shqip                  Shqip                Shqip

§  Botë                    bota                 botanik

   Ø    Ang .........World                   globe                botany

   Ø    Greek ..... Kósmo/s                   ?                     votanikí

  Ø    Latin ....... Orbis                     orbis                 Herbarium

  Ø    Freng ...... Monde                      ?                    botanique

Ajo që e bën të dallueshme këtë fjalë tek gjuha shqipe është pikërisht se me fjalën “botë”, kuptojmë në plan të parë një krijesë - një mbirje të pa njohur, dalje mbi/të,  shfaqje e një “mite” i/e të re.

Në fjalorin e shqipe sonë gjejmë

BOT m. bised.

Një njeri i panjohur dhe i papërcaktuar, dikush. Erdhi njëherë një bot.

BOTE f.

Enë prej balte; shtambë me përmasa të ndryshme që përdoret për ujë, për verë etj.

Dhe këtu do shtoja, vet fjala; “Top” vjen si imazh në anagrmë i fjalës “bot”, gjithashtu rruzulli i Tokës; Dheu me gjithçka që është në Të, por edhe, mi-të; mbi të, mbir, mbjell, “bimë” nga sipërfaqja e Tokës quhen “bot”

Po “botanika” vet cfarë është, ç’kuptojmë prej saj?

Dhe gjuha shqipe na thotë:

1.     Shkencë natyrore, që studion bimët. Botanika e përgjithshme.

Pra bota e bimëve bimësisë quhet botanikë, pikërisht sepse vet fjala “Bimë” do të thotë; m’bi-j, i/e mbir, m’biu, m,bimë mbi të, mbi dhe, mbille, mbolli (polli), shikoni zhvillimin e mëtejshëm të kësaj fjale shqipe 24/karat, kemi;  ‘bi- mi të = vi mi të; vi = fi, (mbi të) fi të; fidan, fidanishte, por edhe; 'bi/të, vi/të – vitole, “Bitola”  viton; fitore = fidanishte në gjuhën greke. (Viktore = Nik/tore = fitore, ajo që për/fitojmë, nga dal/ja  (neto) mbi të shpenzimeve ashtu si fidani i ri që fitojmë nga dalja sipër mbiTë; Tokës; Tok – Dhe = + (plus).

Pretendohet se fjala; “Botanik” është greke “votanikós” ???

Para se të sjellim një krahasim midis gjuhëve përmendur edhe më sipër ku dallimi është i dukshëm kujt gjuhe i përket fjala “bimë” (botanik) shohim në gjuhën shqipe:

BIMË f.

1. Dru, shkurre, barishte, lule, kërpudhë a qenie tjetër e këtij lloji, që mbin, rritet e jeton zakonisht e ngulur në një vend, që e merr ushqimin nga toka dhe nga ajri me rrënjë e me gjethe dhe që shumëzohet me fara ose me lastarë;

Shqip   një bimë mbiu

Greq.   éna vlastári fytó (ένα βλαστάρι φυτό)    

Latin.  et virens herba

Ang.    a sprout plant (fabrikim)

Freng. une usine de germination (rritje) plante.

BIMËZ f.

Fija e parë e bimës, që del nga fara kur mbin; bima e re që sapo ka dalë mbi tokë. 

FIDAN m.

1     Bimë a pemë e re, që ka dalë nga fara a nga një shartesë dhe që shkulet për t'u rimbjellë në një vend tjetër; mënjollë, njomëz. Fidanë duhani (qepësh). Fidanë orizi. Fidanë arrash (gështenjash, mollësh, kumbullash). Mbjell me fidanë, etj.

Gjuha shqipe falenderon!

Ajo është dhe do të mbetet sa të jetë Bota, përjetë të jetëve; gjuhë e Zogut-Shqipe Birit të Tij Atit Zeus.

 

Milibutka@Gjuhashqipe

_________________________________________________

Për më tepër, etimologjia e fjalëve: 'World" dhe "Glob"

“World”

Old English, me origjinë gjermanike; në lidhje me fjalën e holandeze dhe gjermane Ëort, nga një rrënjë indo-evropiane të përbashkët nga Latine Verbum 'fjalë'.

 Globe (n.) 14c vonë, "një masë të madhe;". mes-15c., "trupi sferike solid, një sferë," nga rruzull e Mesme francez (14c.), dhe direkt nga Globus Latine "në masë të rrumbullakët, sferë, top" (edhe, e njerëzve, "një turmë, turmë, trupit, në masë "), e cila është e lidhur me gleba" kufomë, e madhe e tokës "(shih Glebe) dhe ndoshta glomus" një top, top i fije ", por de Vaan thotë se dy të fundit ndoshta janë jo-IE kredi-fjalë. Sens e "planetit tokë", edhe "hartën e tokës apo qielli tërhequr mbi sipërfaqen e një sfere artificiale" janë vërtetuar nga 1550s. Që do të thotë "rruzull në formë anije qelqi" është nga 1660. "Një rruzull shpesh është solid, një sferë shpesh uritur Shqisat e mesme e rruzull janë fizike,.. Ato të sferës janë moral" [Century Dictionary "].