Flasin toskërishten e vjetër, ruajnë kostumet popullore
qindravjeçare,
festojnë Shën Gjergjin në kujtim të Gjergj Kastriotit.
Si kanë
mbijetuar në tre shekujt e fundit 5.000 shqiptarët e Ukrainës?
Ja një histori
që nuk duhet harruar Ngjarjet e fundit në Ukrainë janë prej ditësh në faqet e
para të medias botërore.
Konflikti i hapur
me Rusinë për shkak të Krimesë (gadishullit ukrainas më shumicë ruse) duket se
po i drejtohet pikës së moskthimit me aksionet e dyanshme ushtarake, ku nuk
përjashtohet mundësia e një lufte.
Dhe në fakt
luftërat dhe pushtimet kanë qenë historikisht shkaku që ka detyruar popullata
të tëra të zhvendosen në krahina të tjera, e në rastin më të keq në shtete të
largëta për t’i shpëtuar persekutimit dhe shfarosjeve. I tillë është rasti i
minoritetit shqiptar që jeton në Ukrainë prej 300 vjetësh. Të shpërngulur nga
Korça dhe Pogradeci 500 vjet më parë si pasojë e përndjekjes osmane u nisën në
një rrugëtim të gjatë dyshekullor duke kaluar nëpër Maqedoni, Bullgari e
Rumani, derisa nga shek XVIII u vendosën në katër fshatra në jug të Ukrainës:
Karakurt, Devneskoje, Gjeorgjevka, dhe Gamovra.
Studiuesi kosovar,
Baki Ymeri, ai rus Aleksandër Novik, por edhe të tjerë shqiptarë që kanë
hulumtuar mbi historinë e këtij komuniteti, pohojnë se rreth 5000 banorë të
këtyre fshatrave e identifikojnë veten si shqiptarë. Gjuha që flitet sot në to
është një përzierje e shqipes toske me rusishten, ndërsa zakonet, folklori dhe
veshjet janë ato të trashëguara nga stërgjyshërit e tyre.
Pak histori Disa
burime thonë se në fillim të shek XVIII, në anën e majtë të liqenit Jallpug, të
shpërngulurit shqiptarë nga viset bullgare, themeluan koloninë Karakurt në
stepat e Buxhakut të Ukrainës dhe në kufi me Rumaninë.
Në dekadat që pasuan,
një pjesë e fshatit u shpërngul në rajonin e detit Azov, rreth 10 km larg
brigjeve të tij, ku u themeluan 3 fshatra, Devnenskoje, GJeorgjevka, Gamovra,
në të cilat jetojnë ende shqiptarë. Sot, Karakurti ka rreth 2.700 banorë dhe 80
për qind e tyre janë me origjinë shqiptare, të tjerët janë rumunë dhe bullgarë.
Me 8 mijë hektarë
tokë ai është një nga fshatrat më të varfër në Ukrainë, ku banorët mund të
nxjerrin jetesën kryesisht nëpërmjet blegtorisë dhe më pak bujqësisë.
Në vitin
1911, Fan Noli vizitoi Odesan dhe u takua aty me anëtarë të këtij minoriteti,
ndërsa mbajti në kishën lokale një meshë. Po
kështu, në vitin 1979, At Artur Liolini, kancelari i Kishës Ortodokse Shqiptare
nga Bostoni, meshoi në të njëjtën kishë për ta. Përpos këtyre dy ngjarjeve të
pazakonta për një komunitet të lënë në harresë, shumë pak është shkruar dhe
shumë pak është bërë për këta shqiptarë që prej më shumë se 300 vjetësh jetojnë
larg vendlindjes, mes 48 milionë ukrainasve. Është koha për vëmendje Vetëm në
vitin 2006 një shoqatë, “Lidhja e Shqiptarëve në Botë”, mori nismën e
dokumentimit për herë të parë të realitetit dhe mbijetesës së komunitetit
shqiptar të Ukrainës.
Agim Xhemali, i
dërguari i saj gjatë vizitës së parë në Odesë, mbeti i befasuar nga fanatizmi
me të cilin shqiptarët kishin konservuar gjuhën dhe zakonet e vjetra të
paraardhësve.
“Duke studiuar mbi
spostimin e popullsisë shqiptare të hershme arritëm në përfundimin se kishte
shqiptarë si në Bullgari dhe në Ukrainë. Kjo më shtyu mua dhe ‘Lidhjen e
shqiptarëve në Botë’ të shkonim në Ukrainë për t’i parë ata dhe për t’i afruar.
Shqiptarët e Ukrainës flasin në masën 70% shqip dhe pjesën tjetër e plotësojnë
me fjalët ruse”, shprehet ai.
Në dokumentar
nënvizohet domosdoshmëria e ndërhyrjes së qeverisë shqiptare në mënyrë që
identiteti i shqiptarëve të Ukrainës të mos shuhet, por të vazhdojë të
trashëgohet me gjuhën dhe kulturën kombëtare siç ka ndodhur ndër breza: “E
drejta e mësimit të gjuhës amtare buron nga Karta e OKB-së për të drejtat e
njeriut, janë pushtetarët ata që duhet të venë pikat mbi për këtë problem”.
Për këtë arsye
banorët e komunitetit shqiptar në Ukrainë i dërguan një peticion ministrit të
asokohe të Arsimit, Genc Pollo dhe atij të Kulturës, Ylli Pango, në të cilin
kërkohej veprimi i shtetit për shkëmbimin e kulturave.
Tri ishin pikat
kryesore në kërkesën e tyre: 1.Mësimi i gjuhës shqipe, dërgimi i librave, i
fjalorëve dhe i një mësuesi. 2. Ndihma për meremetimin e Shtëpisë së Kulturës
dhe 3. Rindërtimi i kishës së fshatit.
Trashëgimi e së
shkuarës Shqiptarët e Odesës i kanë ruajtur zakonet e të parëve, një fakt i
tillë verifikohet kur hyn në familjet që banojnë këtu, në dasmat, në punimet
dekorative me dru etj. Ishte kjo arsyeja që kur për herë të parë hyri në
oborrin e familjes një vizitor si Agim Xhemali, e zonja e shtëpisë e priti me
bukë të bërë vetë, çka nënkupton traditën e vjetër shqiptare të mikpritjes.
Shtëpitë
fillimisht qenë ndërtuar prej balte të pjekur, më pas u përdor guri i gdhendur.
Hyrja në to bëhet nëpërmjet dhomës së zjarrit. Në njërën anë dhoma e vogël e
ndenjës dhe në tjetrën oda e madhe e miqve. Në këto shtëpi gatuhet me oxhak. Si
dikur, në oborret e shtëpive gjenden ende furra drush për pjekjen e bukës.
Popullsia shqiptare e këtyre fshatrave i ruan traditat e veta, ka folklorin
gojor dhe koreografik, ndërsa
gratë tjerrin qilima me motive shqiptare.
Në arkivin e shtëpisë së kulturës
ruhen një numër i madh fotografish të vjetra dhe kostume që jetojnë prej 195
vjetësh. Në një familje ruhet si një relike e çmuar albumi i “Artit popullor në
Shqipëri”.
Kryefamiljari
tregon një shishe konjak dhe thotë : “Ne pimë vetëm konjak Korça, sepse lidhja
jonë me Shqipërinë është shumë e fortë”. Eventi më i madh që shënohet çdo vit
këtu është festa e Shën Gjergjit, në kujtim të heroit kombëtar Gjergj Kastrioti
Skënderbeu.
Pjesë nga
dokumentari Fshatrat me origjinë shqiptare në Ukrainë kanë mbijetuar përmes një
lufte të ashpër klasore nga regjimi stalinist. Pas formimit të BRSS dhe
vendosjes së sistemit komunist, anëtarëve të minoritetit shqiptar që ishin të
kamur, iu morën gjithë pasurinë dhe i internuan në veri, në zona të largëta si
Siberia. Asnjë prej tyre nuk u kthye i gjallë. Nëpërkëmbja e atyre që qëndruan
në Ukrainë u bë në mënyrë graduale. Gjithçka në ato katër fshatra me etni
shqiptare: që nga infrastruktura, shtëpitë, objektet publike, bujqësia,
blegtoria, mënyra e jetesës, flasin për gjendjen e prapambetur të banorëve.
Pamjet e këndshme
që ofrohen nga gjelbërimi i fushave dhe punët në bujqësi të veniten para syve
kur mendon se atyre u është mohuar origjina. Në pasaportat e dikurshme të
banorëve shkruhej origjina “albanski” (shqiptare), ndërsa gjatë viteve të
fundit ajo u fshi.
Një masë ekstreme
që ndikoi në humbjen e qëllimshme të identitetit të kombit ishte edhe
shpërndarja e popullsisë në zona të ndryshme të Rusisë.
Gjithsesi banorët
me origjinë shqiptare në Ukrainë janë gjallë, ata e pohojnë me gojën e tyre:
“Jemi me origjinë nga Allbania… Pimë raki allbanie… Kemi heroin tonë Gjergj
Kastriot Skënderbeun”.
Vitet kanë zbehur
përdorimin e përditshëm të gjuhës amë, por nuk e kanë asimiluar plotësisht atë.
Në tekstin e këngës popullore që këndojnë vajzat e veshura me kostum popullor
dallohen disa fjalë të gjuhës shqipe si: lule, oj nëne, kuptova, oborri,
dashuri, dielli, dritare, Shqipëria etj. Shqiptarët e Ukrainës janë të varfër
ekonomikisht, në dokumentar shihet gjendja e banesave të tyre. Delegacioni
mirëpritet në një shtëpi të zakonshme fshati.
Në oborr ndodhet
furra primitive pjekjes së bukës. Hyrja në shtëpi bëhet nëpërmjet dhomës së
zjarrit. Shtëpi përdhese me pak orendi brenda, dyer e dritare, perde e mobilie
të vjetra. “Komuniteti shqiptar në Ukrainë është në gjendje shumë të varfër,
prandaj ata kërkojnë ndihmën tonë si për kulturën, arsimin edhe për kuzhinën,
që ne t’u çojmë kulturën tonë dhe kuzhinën shqiptare të kohëve të sotme”,
shprehet i dërguari i shoqatës “Lidhja e Shqiptarëve në Botë”./gazetadita/
https://milibutka.blogspot.al
No comments:
Post a Comment